
Đền Ngọc Mỹ với một số hạng mục đã bị xuống cấp – tại Phù Lưu
Trải qua bao biến thiên của lịch sử, ngôi Đền không chỉ là trung tâm văn hóa tinh thần của nhân dân địa phương mà còn là nơi ghi nhận nhiều sự kiện lịch sử trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước của nhân dân vùng Hạ Can. Đền Ngọc Mỹ là nơi các chiến sỹ cách mạng chọn làm địa điểm tuyên truyền, trụ sở cách mạng trong phong trào cách mạng xô viết Nghệ Tĩnh 1930 - 1931.
Tại đây, chi bộ Đảng đầu tiên của xã Phù Lưu được thành lập, là trụ sở chính của chính quyền cách mạng lâm thời hoạt động, là địa điểm của các tổ chức nông hội cứu quốc, thanh niên cứu quốc… Đền Ngọc Mỹ còn là nơi được chọn để mở các lớp học bình dân học vụ, cứu tế và cải cách ruộng đất trong cuộc chiến chống giặc đói, giặc dốt và chi viện cho mặt trận, là nơi chính quyền cách mạng cổ động phong trào thi đua yêu nước đóng góp sức người sức của cho kháng chiến chống Pháp thắng lợi.
Do đóng vai trò vị trí chiến lược nên đã có rất nhiều lần Đền Ngọc Mỹ chịu nhiều trận oanh tạc dữ dội của binh giặc Mỹ, ngôi Đền bị tàn phá nặng nề. Kiến trúc cổ xưa còn lại của ngôi Đền là Thượng Điện. Được sự giúp đỡ của một số nhà hảo tâm, hội người cao tuổi cùng UBND xã Phù Lưu đã tiến hành tu bổ khuôn viên, tôn tạo nhà bái đường vào năm 1985.
Đền Ngọc Mỹ vẫn giữ được nét cổ kính, linh thiêng với các hạng mục: cột nanh, tắc môn, bái đường, thượng điện… cùng các đồ tế tự phục vụ hành lễ. Bên trong Đền vẫn còn lưu giữ được bản hương ước và nhiều hiện vật có giá trị bề dày lịch sử văn hóa của cha ông xưa để lại.
Năm 2004 Đền Ngọc Mỹ vinh dự được UBND tỉnh công nhận xếp hạng là di tích văn hóa – lịch sử cách mạng cấp tỉnh. Nhưng từ đó đến nay, Đền đã có nhiều hạng mục xuống cấp trầm trọng, không đảm bảo an toàn và chật hẹp, khi thực hiện các nghi lễ thờ cúng không đảm bảo sự tôn nghiêm.
Nhằm khẳng định sự quan tâm của Đảng và Nhà nước trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa lịch sử, UBND tỉnh Hà Tĩnh cùng sự đồng tình của Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch tỉnh Hà Tĩnh trong việc rà soát hỗ trợ di tích bị xuống cấp trên địa bàn, Đền Ngọc Mỹ được hỗ trợ 150 triệu đồng để nâng cấp tôn tạo. Đền đã bắt đầu khởi công trùng tu, tôn tạo vào đầu năm nay và đến nay vẫn đang trong quá trình hoàn thành nhằm giữ gìn, bảo tồn và phát huy tốt giá trị văn hóa lịch sử truyền thống nơi đây.
Diệp Thuần